شرح و تفسير سوره مباركه قدر

از فضايل ماه مبارک رمضان شب قدر است، شبى است كه خداوند در آن ثواب اعمال نيک را براى امت اسلامى مضاعف و بسيار زياد مى كند.

{إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ (۱) وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ (۲) لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ (۳) تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ (۴) سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ}

شرح و تفسير سوره مباركه قدر
إنا أنزلنه في ليلة القدر: ما قرآن را در شب با ارزش قدر فرو فرستاديم.
فرموده الله سبحانه وتعالى:{ اِنَّا أَنْزَلْنَاهُ}: همانا ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم، يعنى همانا تمام قرآن يكبارگی از لوح محفوظ به آسمان دنيا نازل شده، وسپس بعد از آن در طى ۲۳ سال برحسب وقايع بر رسول اكرم صلى الله عليه وسلم نازل شده است. اين قول ابن عباس رضي الله عنهما و بعضي از صحابه مي باشد.
مراد از “قدر” در فرموده الله سبحانه وتعالى:” لَيْلَةُ الْقَدْر” چيست ؟
ابن جوزى رحمه الله مي فرمايد: در تسميه شب قدر پنج قول ذكر شده است:
۱٫ همانا آن شب داراى عظمت وبزرگی است، وگفته مى شود فلانى داراى بزرگی و عظمت است. قوله تعالى: “وما قدروا الله حق قدره” آنان آنگونه که شايسته است خدا را نشناختند.
۲٫ همانا آن شب تنگ است، شبى است كه بخاطر نزول فرشتگان در زمين، زمين بر آنان تنگ مى شود. قوله تعالى : “ومن قدر عليه رزقه” وآن كسى كه رزق و روزى بر او تنگ شده است. (خليل ابن احمد).
۳٫ قدر بمعناى حكم مى باشد. مثل اينكه بگوييم اشياء در آن اندازه گرفته مى شوند. (ابن قتيبة).
۴٫ همانا كسى كه قدر ومنزلتى ندارد، بخاطر عبادت و طاعت در شب قدر داراى ارزش ومنزلت ” قدر” مى شود. ( أبوبكر الوراق).
۵٫ براى اينكه در آن شب كتابى نازل شده است كه داراى قدر و ومنزلت است، ودر آن شب رحمت وفرشتگانى كه داراى قدر ومنزلت خاصى هستند نازل مى شود. (على ابن عبيد الله).
خداوند متعال شب قدر را در قرآن اينچنين توصيف كرده است:
{إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ (۳) فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ (۴) أَمْرًا مِنْ عِنْدِنَا إِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ (۵) رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ} الدخان: ٣ – ٦
علامه ابن عثيمين رحمه الله تعالى مى فرمايد: خداوند متعال شب قدر را مبارک توصيف كرده است، بخاطر زياد بودن خير وبركت وفضل آن شب، واز بركات آن شب نزول قرآن در آن مى باشد، وخداوند متعال آن شب را به عنوان شبى كه در آن هرگونه كار حكيمانه اى بيان ومقرر گشته توصيف كرده است، يعنى اينكه تمام اوامرى كه از طرف خداوند متعال كه در آن سال انجام مى گيرد، از ارزاق و عمرها وخير وشر وغيره، از لوح محفوظ به فرشتگانى كه مسؤوليت نوشتن به عهده آنان است انتفال مى يابد، وبدون شک تمام اوامر وكارهاى پروردگار با حكمت ومحكم ومتقن مى باشد،كه در آن هيچ نقص وخلل وجهل وباطل نمى باشد.
وشب قدر از شبهاى ماه رمضان مى باشد، بدليل فرموده الله سبحانه وتعالى: {شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآَنُ} البقرة: ١٨٥
{لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْر} شب قدر شبى است كه از هزار ماه بهتر است.
امام مجاهد رحمه الله مى فرمايد: قيام آن شب وعمل در آن بهتر از هزار ماه است كه شب قدر در اين هزار ماه نباشد.
وامام ابن كثير رحمه الله مى فرمايد: واين قول كه شب قدر بهتر از عبادت هزار ماهى كه در آن شب قدر نيست. اختيار ابن جرير است واين قول صحيح وراجح مى باشد.
{تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْر} فرشتگان وجبرئيل در آن شب با اجازه پروردگارشان پياپی به سوى عبادت كنندگان شب زنده دار مى آيند براى هر گونه كارى كه الله دستور داده باشد.
سيدنا أبو هريره رضي الله تعالى عنه مى فرمايد : تعداد فرشتگان شب قدر در زمين بيشتر از سنگ ريزه ها مى باشد، واين دلالت بركثرت رحمت وبركت در اين شب مى باشد .
همانا نزول فرشتگان نزول رحمت وبركت الهى است، همانطوريكه فرشتگان در موقع تلاوت قرآن وحلقه هاى علم نازل مى شوند وبالهايشان را براى طالب علم مي گسترانند .
اما مراد از روح در آيه، جبريل امين عليه السلام مى باشد، وآن از باب عطف خاص برعام مى باشد.
{سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ} آن شب شب سلامت ورحمت ودرود فرشتگان برمؤمنان شب زنده داراست تا طلوع صبح.
در معناى سلام در اين آيه دو قول مى باشد:
۱- امام مجاهد رحمه الله مى فرمايد: در آن شب هيچ بيمارى ودردى صورت نمى گيرد، وهيچ شيطانى رها نمى شود.
۲- ابن قتيبه رحمه الله مى فرمايد: همانا معناى سلام خير و بركت است.
علامه ابن عثيمين رحمه الله تعالى مى فرمايد: منظور از سلام يعنى اينكه شب قدر شب سلامتى براى مؤمنين از هر چيز مخوف وترسناک مى باشد، و بخاطر زياد بودن اشخاصى كه از آتش جهنم آزاد مى شوند، واز عذاب آن نجات مى يابند.
ومراد از {حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ} يعنى اينكه آن شب باطلوع فجر كه انتهاى عمل وعبادت شب مى باشد پايان مى يابد.

نظرات